ТРЭЦЯЯ ГЛАВА
Бацька ляжыць у «Алеі Руж»,*
Ужо з стомленасцю ня спрачаючыся,
А сына цягнік імчыць у мароз
Ад берагоў роднага мора…
жандары, рэйкі, ліхтары,
Жаргон і пэйсы векавыя, –
І вось, у промнях хворы відна
Задворкі польскія Расіі…
тут усё, што было, усе, што ёсць,
Надзьмуць помслівай хімерай;
Капернік сам песціць помста,
Схіляючыся над пустою сферай…
«Помста! помста!»- у халодным чыгуне
звініць, як рэха, над Варшавай:
То Пан-Мароз на злом кані
Бразгае шпоры крывавай…
вось адліга: blesnet жыць
Край неба жаўцізной гультаяватай,
І вочы Panna прыкметах smeley
Свой круг ласкальных і лісьлівы…
але ўсё, што ў небе, на зямлі,
Па-ранейшаму поўна смуткам…
Толькі рэек у Еўропу ў мокрай імгле
Паблісквае сумленнай сталлю.
вакзал Запляваная; дома,
Падступна адданыя завіруха;
Мост праз Віслу, як турма;
бацька, забіты злым хваробай, –
Усе внове пестуну лёсаў;
Яму і ў гэтым свеце бедным
Марыцца пра нешта чудном;
Ён хоча ў камені бачыць хлеб,
Неўміручасць знак - на смяротным ложы,
За цьмяным святлом ліхтара
Яму мроіцца зара
ваш, які забыўся Польшчу, Божа! –
Што тут ён з юнацкасцю сваёй?
Пра што ў ветру прагна просіць? –
Забыты ліст восеньскіх дзён,
Ды пыл сухую вецер носіць!
А ноч ідзе, ведучы мароз,
стомленасць, сонныя жадання…
Як вуліц гідотнае названья!
вось, нарэшце, «Алея Руж»!.. –
непаўторная хвіліна:
Бальніца ў сон пагружана, –
Але ў раме светлага акна
варта, абарот да каго-то,
бацька… і сын, ледзь дыхаючы,
глядзіць, вачам не давяраючы…
Як быццам у смутным сне душа
Яго застыла маладая,
І злы думка не адагнаць:
«Ён жывы яшчэ!.. У чужой Варшаве
З ім размаўляць аб праве,
Юрыстаў з ім крытыкаваць!..»
Але ўсё - адной хвіліны справу:
Сын хутка шукае вароты
(Ужо бальніца зачынены),
Ён за званок бярэцца смела
І ўваходзіць… лесвіца рыпае…
стомлены, брудны ад дарогі
Ён па прыступках уверх бяжыць
Без жалю і без трывогі…
свечка мільгае… спадар
Загарадзіў яму дарогу
І, узіраючыся, мовіць строга:
«Вы - сын прафесара?»-« Ды, сын…»
тады (ўжо з ветлівай мінай):
"Прашу вас. У пяць ён памёр. там…»
Бацька ў труне быў сухі і прям.
Быў нос прамой - а стаў арліны.
Быў пануры гэты змятыя ложак,
І ў пакоі, чужой і цеснай,
мярцвяк, які сабраўся на агляд,
спакойны, жоўты, бязмоўныя…
«Ён хвалебна адпачне цяпер», –
падумаў сын, спакойны поглядам
Гледзячы праз адчыненыя дзверы…
(З ім хтосьці неадлучна побач
глядзеў туды, дзе полымя свечак,
Пад павевы неасцярожным
схіляючыся, асвяціць трывожна
аблічча жоўты, туфлі, вузкасць плячэй, –
І, выпростваючыся, нізкі chertit
Іншыя цені на сцяне…
А ноч варта, стаіць у акне…)
І думае сын: «Дзе ж свята Смерці?
Бацькоўскі аблічча так дзіўна ціхнуў…
Дзе язвы дум, маршчыны мукі,
запалу, адчаю і нуды?
Іль смерць смела бясследна іх?»-
Але ўсё стомленыя. нябожчык
Сёння можа спаць адзін.
сышлі родныя. толькі сын
Схільны над трупам… як разбойнік,
Ён хоча асцярожна зняць
Кольца з рукі здранцвелі…
(Неспрактыкаванаму цяжка смела
У мёртвых пальцы разгінаць.)
І толькі укленчыўшы
Над самай грудзьмі мерцвяка,
убачыў ён, якія цені
Ляглі ўздоўж гэтай асобы…
Калі ж з непакорлівых пальцаў
Кольца слізганула ў жорсткі труну,
Сын ахрысціў бацькоўскі лоб,
Прачытаўшы на ім друк вандроўнікаў,
Гнаных пó свеце лёсам…
паправіў рукі, вобраз, свечкі,
Зірнуў на ускінутая плечы
І выйшаў, сказаўшы: «Бог з табой».
Ананімны!